پیسی، بَرَص، لک و پیس یا ویتیلیگو (Vitiligo) یک میشکل ساخت رنگدانه میباشد که در آن ملانوسیتها (سلولهایی که رنگدانه تولید می‌کنند) در قسمتهایی از پوست، غشاهای مخاطی و شبکیه تخریب شده‌اند. در نتیجه لکه‌ها ی سفید پوست درقسمتهای مختلف بدن ظاهر میشوند. مویی که در قسمت های مبتلا به پیسی رشد می‌کند بیشترسفید می‌شود.لک های سفید رنگ به دلیل از دست رفتن رنگدانه پوست بوجود می‌آیند، این ضایعات در هر جایی از بدن ممکن است دیده شوند. معمولاً در هر دو طرف بدن بطور قرینه لک های متعدد سفید و شیری رنگ دیده می‌شود. شایع ترین مناطق درگیری پوستی عبارتند از: صورت، لب ها، دست ها، بازوها، پاها و نواحی تناسلی.
دلایل بیماری پیسی شناخته نشده میباشد، اما پزشکان چندین نظریه متفاوت مطرح کرده‌اند. یک تئوری این میبشاد که افراد پادتنهایی (آنتی‌بادی‌هایی) تولید مینمایند که ملانوسیت‌های بدن خودشان را تخریب می‌کند. تئوری دیگر این میباشد که ملانوسیتها خود به خود تخریب میشوند. درکل برخی اشخاص بیان کرده‌اند که یک رخداد منفرد از قبیل آفتاب سوختگی یا فشار روحی سبب بروز پیسی شده است ولی مورد اخیر از نظر علمی ثابت نشده است.
ملانین رنگدانه میباشد که به پوست، رنگ طبیعی میبخشد. پیسی به دلیل از بین رفتن رنگدانه های پوست و همچنین به خاطر تخریب سلولهای تولید کننده ملانین که ملانوسیت نامیده میشوند به وجود می‌آید. دلیل اصلی تخریب این سلول‌ها هنوز مشخص نمیباشد. یکی از دلایل ها میتواند تخریب سلول های ملانوسیت توسط سیستم ایمنی باشد، همانطور که در سایر بیماری‌های خود ایمنی اتفاق می‌افتد اگرچه پیسی برای همه رنگ پوستی میتواند اتفاق بیفتد ولی در پوست‌های تیره مشهودتر است.
ازهر صد نفر، یک یا دو نفر به این بیماری مبتلا میشوند. حدود نیمی از افرادی که به این بیماری دچار میشوند، قبل از بیست سالگی علایم آن را در خود خواهند یافت. حدود یک پنجم از مبتلایان نیز یکی از افراد خانواده‌شان به این بیماری مبتلا بوده اند. بیشتر کسانی که پیسی دارند، از نظر سلامتی عمومی‌در وضعیت خوبی بسر می‌برند.
علائم بیماری پیسیویرایش
بیشتر اشخاص دچار به پیسی اول از همه به رنگدانه دار شدن (پیگمانتاسیون) به شکل لکه‌های سفید روی پوستشان توجه می‌کنند. این لکه‌ها اکثرا از همه در مناطق در معرض نور از قبیل دستها پاها بازوها، صورت و لبها شایع هستند. دیگر نقاط شایع لکه‌های سفید عبارت‌اند از زیر بغل و کشاله ران، اطراف دهان و چشم، پره‌های بینی، ناف و نواحی تناسلی.
پیسی بیشر به یکی از سه صورت زیر ظاهر می‌شود:
در یک الگو (الگوی کانونی) قسمت بدون رنگدانه به یک یا تعداد معدودی ناحیه محدود می‌شود. برخی اشخاص نواحی بدون رنگدانه را در یک سمت بدن خود دارند (الگوی سگمنتال). اما در اکثرا اشخاص مبتلا به پیسی نواحی فاقد رنگدانه در قسمت‌های گوناگون بدن بوجود می‌آید (الگوی ژنرالیزه). علاوه بر لکه‌های سفید روی پوست، شاید افراد مبتلا به برص سفید شدن زودرس موهای سر، ابروها و ریش را داشته باشند. افراد با پوست تیره ممکن است متوجه فقدان رنگ در ناحیه‌ای در داخل دهانشان بشوند.
در بعضی اشخاص لکه‌های فاقد رنگ گسترش نمی‌یابد ولی این اختلال معمولاً پیشرونده‌است و به مرور زمان این لکه‌های سفید به دیگر نواحی بدن گسترش می‌یابند .
در بعضی افراد پیسی به آهستگی طی چند سال گسترش می‌یابد و در برخی دیگر انتشار سریعاً رخ می‌دهد . برخی افراد گزارش کرده‌اند که به‌دنبال دوره‌هایی از استرس فیزیکی یا روحی، به تعداد لکه‌های فاقد رنگدانه اضافه شده‌است.
پیدایش پیسی نتیجه از بین رفتن سلولهای رنگدانه‌ساز پوست میباشد که دلیل آن ناشناخته است. ولی چهار تئوری اصلی دراین زمینه وجود دارد:
۱) سلولهای عصبی که بطور غیرطبیعی فعال شده‌اند ممکن است با تولید مواد سمی‌به سلولهای رنگدانه‌ساز آسیب برسانند.
۲) سیستم ایمنی بدن ممکن است در موقع دفاع از بدن در مقابل یک ماده خارجی، رنگدانه پوست را نیز از بین ببرد.
۳) سلولهای رنگدانه ساز ممکن است عامل از بین رفتن خودشان باشند. یعنی زمانی که رنگدانه در حال ساخته‌شدن است، مواد زایدی نیز در کنار آن تولید میشوند که سمی‌بوده و قادر به از بین بردن خود سلول‌ها است.
۴) وجود یک نقص ارثی موجب حساس شدن سلولهای رنگدانه‌ساز به آسیب و در نتیجه از بین رفتن آنها می‌شود.
پژوهشها فراوانی در مورد این بیماری و راهایی درمانی آن در حال انجام میباشد و این امید وجود دارد که درمانهای جدیدی کشف و ابداع شوند. در حال حاضر بخاطر اصلی پیدایش پیسی ناشناخته است و اگرچه راههای گوناگون درمانی متفاوتی (در مانهای سنتی یا گیاهی) برای آن وجود دارد، ولی روش درمانی مؤثری که باعث بهبود همه بیماران شود، هنوز شناسایی نشده است.
برخی بهترین درمان برای پیسی این میباشد که اصلاً هیچ درمانی انجام نشود. در اشخاص که پوست روشنی دارند اجتناب از برنزه شدن پوست طبیعی بدن، مانع از پیدایش تضاد رنگ و در نتیجه مخفی ماندن لک‌های پیسی خواهد شد. پوست سفید مناطق مبتلا به این بیماری هیچگونه دفاعی در برابر نور خورشید ندارند. این نواحی خیلی به راحتی دچار آفتاب سوختگی میشوند.
روی تمام نواحی مبتلا به ویتیلیگو که بوسیله ی لباس پوشانیده نمی‌شوند باید یک ضد آفتاب مناسب با SPF حداقل برابر ۱۵ مالیده شود و برای جلوگیری از آفتاب سوختگی، از قرار گرفتن در معرض خورشید در ساعات حداکثر تابش (۱۰ صبح تا ۴ عصر) خودداری شود.
متاسفانه بسیاری از موارد اين بيماری قابل درمان نیستند. 70 تا 75% بیماران به درمانهای دارويی، نور درمانی و ليزر درمانی پاسخ میدهند.
هدف اصلي در درمان‌هاي رايج ويتيليگو، بهبود وضعيت ظاهری پوست است و روند درمان نياز به زمان طولانی دارد كه معمولا 6 تا 18 ماه به طول می انجامد، انتخاب نوع درمان به تعداد، محل و گستردگی ضايعات بستگی دارد.
استروئيد موضعی مي‌تواند در برگرداندن رنگ پوست به لكه‌هاي سفيد كمك كند، بخصوص اگر اين درمان در مراحل اوليه بيماري شروع شود. درمان بايد حداقل تا 3 ماه ادامه يابد تا بهبود قابل ملاحظه ایجاد شود.
با وجود آن كه استفاده از ليزر و نور درمانی (فتوتراپی) مي‌تواند عوارضی را برای فرد به همراه داشته باشد (بخصوص برروی پوست نواحی سالم)، در مواردی كه بيماری شكل گسترده‌ای دارد، انتخاب ديگري براي درمان لكه‌هاي پوستی باقي نمي‌ماند.
یک راه دیگر در موارد مقاوم به درمان عبارت است از بي‌رنگ كردن باقيمانده پوست بدن تا با لكه‌هاي سفيد همرنگ شود. اين روش درماني براي بيماراني كه حداقل 50% پوست آنها گرفتار است، توصيه مي‌شود. به علاوه روش‌هاي ديگري هم به صورت موقت مي‌توانند در اين بيماران موثر باشند مانند استفاده از پوشاننده‌های پوست با مواد آرايشی يا خالكوبي كردن منطقه درگير تا همرنگ پوست شود.
براي حداقل يك سوم بيماراني كه به هيچ كدام از اين روش‌ها، پاسخ درمانی مثبت نمي‌دهند، راهي جز سلول درمانی (استفاده از سلولهای ملانوسیت سالم) باقي نمي‌ماند. البته این روش هنوز در مراحل تحقیقاتی است و هنوز کاملا رایج نیست.
هیچ یک از این روش‌هایی که نام برده شد بیماری را درمان نمی‌کنند ولی می‌توانند موجب بهبود ظاهر شخص شوند. خالکوبی پوست در نواحی کوچک ممکن است مفید باشد.
اگر از ضد آفتاب‌ها و رنگدانه‌های پوشاننده کاری بر نیاید، پزشک شما ممکن است درمان دیگری را به شما پیشنهاد کند. این درمان میتواند شامل بازگرداندن طبیعی و یا از بین بردن باقی مانده رنگدانه باشد. هیچیک از روش‌های بازگرداندن رنگدانه درمان کامل و دایمی‌محسوب نمی‌شود.
پنهان کردن لک‌های پیسی توسط کرم پودر، فرآورده‌های برنزه کننده (که بدون نیاز به نور آفتاب پوست را برنزه می‌کنند) یا سایر رنگها، کاری آسان و بی خطر میباشد که سبب می‌شود این بیماری کمتر به چشم بیاید. امروزه مواد آرایشی مقاوم در برابر شستشو (واترپروف) که تقریباٌ با تمام انواع رنگ پوست قابل انطباق هستند، در فروشگاه‌های عرضه محصولات بهداشتی آرایشی وجود دارند. مهارت در استفاده از این مواد به تدریج به دست می‌آید و افراد به خوبی قادر خواهند بود پوست ناحیه مبتلا را به رنگ اطراف درآورند.
این رنگها به تدریج از روی پوست محو میشوند و بنابراین نیاز به تکرار دارند. شیرها و کرم‌های برنزه کننده محتوی یک ماده شیمیایی به نام «دی هیدروکسی استون» که برای رنگین کردن پوست نیازی به وجود ملانوسیتها ندارند. رنگ ناشی از این فرآورده‌ها هم به تدریج محو میشوند، زیرا با هر بار ریزش سلولهای مرده از روی پوست، بخشی از این رنگ نیز با آنها از پوست جدا می‌شود.
پیسی